[…]
Picòrna menèt rondament la carreta e arribèt a la bòrda encara pro lèu e remosèt al pus vite la carreta jos la cobèrta e lo caval a l’estable. Marianna, que sabiá pas res de çò que s’èra passat, fosquèt estonada de véser arribar son òme amb una carreta e li demandèt dont veniá e qué portava.
—Veni d’Albi ont lo senhor m’a enviat ; mas sabi pas çò que pòrti ; bò anam véser.
Picòrna e sa femna agachèron dins la carreta e del primièr còp d’uèlh la vesquèron remplida de mòbles, de linge, d’estòfas, d’arcas e d’arneses de guèrra.
Del temps qu’examinavan çò que vesián, la pus jove de las filhas de Picòrna, que la dama del castèl gardava ambe ela per la servir, arribèt en plorant, diguent que los bigolants èran dins lo castèl e qu’ela s’èra escapada pel portanèl de darrèr la perpresa. D’un autre costat, los quatre filhs de Picòrna arribavan de la forèst.
Picòrna, sens pèrdre un moment, prenguèt e faguèt prene a sos filhs d’armas de dins lo carri e anavan partir al secors del senhor, quand Blancon e Rossèl arribèron amb de bastons rascats en asempraire per anonciar a la Marianna la mòrt de son òme. Agèron pas léser de dubrir la boca, que Picòrna lor metèt dins las mans arcabusas, pals ferrats e ponhals en lor diguent de lo seguir que los bigolants èran al
castèl.
La pòrta del castèl èra alandada quand los defensors arribèron.
Sul peiron, dos bigolants, bandats coma de grivas, èran jaguts sens poder solament levar lo cap. Lor compte seguèt lèu reglat ; un còp de pal ferrat a cadun faguèt l’afar, sens que ne polsèsson una. En dintrant dins lo bastiment del castèl, Picòrna e los autres entendèron de bruch dins la cava e i descendèron. Aquí trobèron los bigolants totes embriacs que se disputavan. Avián desfonsat una pipa de vin e ambe escudèlas e caças avián tant posat e tant begut que pas un se teniá sus las cambas. Pals ferrats e ponhals tornèron jogar e los maluroses agèron pas lo temps ni la fòrça de cridar ni de se plànger.
Picòrna montèt descauç e, lo primièr, arribèt a la cambra del senhor. Entendent parlar, d’un signe de la man arrestèt los camaradas e ausiguèt Barbanegra que disiá al senhor, jagut e liat coma la dama, amb las julhas dels buòus :
— M’apelatz traite e vos trompatz pas ; mas cadun son estat ; lo meu es de prene lo ben dels autres e lo vòstre es de defendre çò que tenètz. Los senhors son nòstres enemics a ieu e a mon fraire que vesètz e qu’es lo cabecièr dels bigolants. Coma vos ai prestat fe, vos vòli pas far lo mendre mal. Nosautres partits, vos arrengaretz coma poiretz amb nòstres òmes, que vos conselham de mainatgejar.
Madama farà plan d’èstre aimabla amb eles. Coma sèm preissats de descampar e qu’ai pas de caval, m’escusaretz de manlevar lo vòstre.
Picòrna, a l’ora qu’es, deu èstre negat ; sos filhs son a la forèst ont los ai enviats e Blancon e Rossèl son pels camins. L’ainada de Picòrna m’agrada plan, encara que m’aja totjorn fach morre negre, e la vòli prene ambe ieu per me servir. Coma la cavala de madama m’acomodarà, la vos manlèvi tanben. Vos rendrai aquel caval, se pòdi, un jorn o l’autre. Comprendretz que pòdi pas menar dins mon país una fiançada sens liurèia, e compti que madama serà pro aimabla per me prestar la clau de l’arca ont sarran los joièls e las polidas raubas ; aquela clau que coneissi plan la vesi penjada a la cinta de madama. Coma de juste, l’argent e l’aur preses per picòrna als bigolants es nòstra proprietat e lo vos podèm pas laissar. Mesura e capèl son aquí ; nos prestaretz ben de biaças per metre aquela fortuna que penjarem al còl dels cavals. Los amics an tant begut que devon aver besonh de dormir ; per que los desrenguèssetz pas, vos laissarem estacats. Quand se desrevelharàn serem luènh del país.
Anem ! la clau.
A aquel moment, Picòrna e l’ainat de sos filhs tombèron sus Barbanegra e dos autres sul cabecièr, son fraire. Lo senhor foguèt
lèu deliat, ajudèt a deliar la dama e los mèmes ligòts serviguèron a estacar e a liar subitament lo traite e son fraire. Alara Picòrna avertiguèt son senhor qu’aviá pas res a crentar dels autres bigolants, que totes èran mòrts, una dotzena, pas mens, e ajustèt :
— Vesètz, nòstre senhor, que sant Pèire m’a pas abandonat ni vos tanpauc, e que lo que vos possava a me far morir rendrà compte a Dieus de sa meissantisa, se, coma bò pensi rendètz justícia que lor es deguda a n’aquestes dos bigolants encara en vida.
— Dotze mòrts ! Mon Dieus ! qué n’anam far ?
— Seguètz tranquille, nòstre senhor. Son totes, exceptat dos, que chaupan a la cava dins lo sang e dins lo vin, e los dos autres son defòra que gardan encara la pòrta del castèl, encara que mòrts ; tanplan que se d’autres avián enveja de dintrar, res que de véser aqueles gardians mòrts, lor laissariá pas mai l’enveja de dintrar.
Totes aqueles mòrts, los estacarem per las cambas e los trigossarem al grand valadàs de la Fontassa, que ara es a sec, e per los cubrir, farem rebordelar de tèrra de pel travèrs. Dins un parelh d’oras aquò serà fait abans lo levar de la luna.
— E d’aquestes dos ?
— Coma senhor, sètz plan mèstre de los punir e de lor faire pagar traitesa e meissantisa. Lo jutjament se pòt plan remetre a deman e, en atendent, ieu, s’èri mèstre, los descendriái a la cava ont m’avián fach metre, e los estacariái als tindons de la pipa de vin que los mòrts an beguda.
— Picòrna, siás un òme de bon conselh, e serà fach coma dises.
Los mòrts fosquèron enterrats dins lo grand valadàs ont i aviá suls bòrds una dotzena d’aubars descabeçats per montar la garda.
Barbanegra e lo cabecièr dels bigolants fosquèron penjats, a l’alba, a las brancas d’un grand olm qu’èra estat plantat sul codèrc davant lo castèl. Aquí los gòrbs los achiquetèron, lor laissant pas que los òsses.
Lo senhor, aprèp tot aquel rambalh, faguèt venir Picòrna, sa femna e sos mainatges e lor diguèt :
— Ara, coneissi plan los amics e los enemics ; es juste que vos recompense. Picòrna, tornaràs prene l’argent e l’aur ; mas aquò es pas pro e te vòli liberar tu e los teus ; mas coma aurai sovent besonh de tos conselhs e de tos servicis, que vesi plan qu’as mai d’èime e d’experiéncia que ieu, te donarai un bèl tròç de forèst qu’eissartaràs e que laissaràs en tota proprietat e en fieu a ta familha.
— Mon senhor, respondèt Picòrna, vos remercii de tant de bontat per ieu e pels meus. Se volètz me laissar vos parlar en franquesa e vos dire çò que pensi, benlèu poiriatz trobar que mos conselhs pòdon aver quicòm de bon.
— Parla, Picòrna, parla sens crenta, siás pas mai mon sèrv, siás libre, bò juri.
— E ben, monsur, cresi que cal pas doblidar sant Pèire e que li devèm plan lo dèime. Tot çò qu’ai trobat en dos còps, me ven d’el, e me cal vos dire qu’ai menat d’Albi una carreta plena de tota vianda amai d’argent que ai pas agut lo temps de véser ni de comptar. Per satisfaire sant Pèire, prendrem tot çò que caldrà per tornar levar la glèisa que tomba en roïnas. Las muralhas se’n van e lor cal de contrafòrts per las sostar : las lausas an limpat, los cabirons penjòrlan e las travetas son poiridas. La pòrta es desanada, desrelhada e los gafons a mitat traches ; a las crosièiras demòra pas un tròç de veire ; enfin, lo paure sant Pèire es ben deliat, mas l’àngel es sens braces dempuèi que los Angleses pilhèron glèisa e caminada. La caminada, dempuèi longtemps sens rector, es dubèrta a totes los vents. Nos caldriá faire tot reparar, e aquò fait, del moment que èretz mon senhor e mèstre quand ai ramassat escuts e vianda, tot çò que demorarà vos aparten.
— Es plan dich, Picòrna, mas ieu, se aquò te fa plaser, acceptarai la mitat solament de çò que me vòls laissar.
— Mon senhor, nosautres avèm pas besonh de velós ni de drap, ni de seda, laissatz nos amb la manrega e lo cordelat, e prenètz per madama e per vos tot çò que vos agradarà.
— Picòrna, çò diguèt la dama, siás tròp generós ! Los bigolants me volián prene liurèia e joièls ; ieu ne vòli faire cadèu a las teus filhas. Sabi que Blancon a enveja de te demandar l’ainada e Rossèl la cabdèta ; aquò serà mon cadèu de maridatge e la verquièira que lor fau.
Tot anguèt pel melhor ; Picòrna eissartèt un bèl tròç de la forèst, sas filhas se maridèron coma èra dich, sos filhs s’establiguèron e la familha grandiguèt. Mas en aqueste mond tot a una fin !
Uèi, digús sap pas mai ont èra lo castèl ni la maison de Picòrna ; la glèisa de Sant Pèire es sola a la mèma plaça. Lo nom del senhor nos es pas conegut e de Picòrnas n’i a pas maites. Pr’aquò lo Picòrna d’alara laissèt una reputacion d’abiletat dont se parla encara e que lo fasquèt passar per sorcièr. Quand òm demanda conselh sus un afaire dificil a un païsan, se sap pas quna ne dire, vos respond :
— Pòdi pas res dire, ai pas crompat los fons de Picòrna ; soi pas sorcièr !
Es vertat que n’i a que dison « Pinjòrla », mas s’agís plan, de segur, de nòstre Picòrna.