A Caramauç del temps de Jaurés, vista istorica, literaria, sentimentala… , romantica, dins lo lum d’un jorn d’autan de davalada
La visita istorica s’apeba sur Gérard Gorgues, la visita literaria sus la traduccion de son roman « Del cròs a l’araire » per Jòrdi Raffanel. / A chaque halte, une lecture en occitan, un exposé en français, des chansons. / La vista romantica es assegurada per los sovenirs de Gérard e de Miquèl, « fils de mineurs de fond », e d’autres vièlhs caramausins….. / « …. devant la gare… une foule attend…. Le Comité de grève…. », vous êtes de plain pied dans l’histoire de Carmaux… / istòria plena « de bruch e de furor » mas pas contada per de nècis…
Quelques images: La Verrerie Ste Clothilde (disparue, recrée à Albi); le Parc des cadres, démoli; la Direction de la Mine; la clinique Ste Barbe; l’ombra du Marquis de Solages (adversaire de Jaurés). / Pels textes legits, podètz anar al talhièr de Bernat, ne son pas qu’à la pagina 3…. Comprenètz ben que tota l’istòria de Caramauç, va podèm pas contar aicì!! Pels paisatges, val pas lo còp d’anar trevar dins Carmaus, del passat s’es estat fait « table rase », fabricas, « pont roulant, cokarié….
[slideshow_deploy id=’4798’]
Dos moments sonòres de la jornada
Le discours de Jaurés
del dimenge 26 d’Abrial de 1914.
Dabans l’ancian « Cafè Filaquièr, l’esperit de Jaurès parlèt en occitan.
Aquì lo texte e lo son (pas tròp bon)
[audio mp3= »http://www.centre-occitan-rochegude.org/wp-content/uploads/2014/10/Discors-Jaurès-Bernat-154.mp3″][/audio]
« Ciutadans,
Ambe una majoritat de prèp de 2000 voses, avètz assolidat la vòstra volontat republicana e socialista.
Dos traches me regaudisson particularament dins aquela victòria. En primièr, los trabalhaires païsans son venguts fòrça nombroses rejónher lors fraires, los obrièrs de l’industria : dins los sols cantons rurals, avèm una majoritat de 700 voses. Puèi, las comunas obrièiras qu’enròdan Caramauç se son desliuradas, ambe un vam subrebèl, del jo de reaccion e d’equivòc que pesava sus elas dempuèi un vintenat d’annadas.
De tot còr, vos mercegi de m’aver donat mai de fòrça per la lucha, per la defensa dels vòstres dreches. La creissença generala del Socialisme dins França tota nos permetrà, o espèri, de menar una accion mai eficaça, dins totes los cases de preparar l’avenidor.
Me seriá estat agradiu de saludar calorosament mon adversari e de reconéisser l’activitat de sa campanha. Mas, s’es abaissat contra ieu a de calomnias tan miserablas que cal que la vergonha dels mejans emplegats lo sègue dins sa derrota. Ma pensada, en mai, s’i atardiva pas.
Se volètz que vòstra victòria siague feconda e duradissa, vos en prègui : desvolopatz vòstra organizacion, multiplicatz e fortificatz dins totes los cantons los grops del partit.
Visca la Republica sociala
Joan Jaurés»
E la fin del Temps Novèls, a l’Ostal Balssà, legit al pé del balet d’ont parlèt Jaurés, un pur moment de jòia totalament iresponsabla!
Nous mettons ici le texte de l’extrait lu dans la vidéo.
Al primièr ostal sus man esquèrra, l’ostal vièlh dels Balssàs, quant de mond, quant de moud dins la cort ! Amont al cap de l’escalièr, sul balet, coma lo rector en cadièira, un ôme bracejava, grosset e barbalong. Parlava francimand, d’una votz que tronava :
«Citoyens, chers amis, je vous quitte. Je serai toujours heureux de venir parler à cette tribune improvisée… »
Piquèron de las mans dins la cort lo mond, e de cridar sens fin « Viva Jaurés e m… pel Marqués ! Viva Jaurés ! … »
Dins un canton se tenián de carbonièrs qu’èran montats de Caramauç, lo morre gicat de blau, veston de crosat negre e mocador roge sul còl. Mai que los autres cridavan e d’un còp se butèron a cantar
Debout, les damnés de la terre !
Debout, les forçats de la faim !…
Que portava luènh aquela cançon ! E al relais foguèt quicòm mai, que tot lo mond reprenguèt :
C’est la lutte finale !
Groupons-nous et demain
L’Internationale
Sera le genre humain !…
Mas alara, pus fòrt que la cançon, montèt un ornhal salvatge, un cridal, un bramal, un sisclal repetit vint còps :
« A! lo lop… A ! lo lop… A ! lo lop… »
E puèi una musica agra s’ausiguèt dins lo caminòl.
Tot lo mond se revirèt. Amont l’òme de Caramauç demorèt sul balet, lo braç espandit.
Sortiguèron del camin mièja dotzena de jovents mal vestits, peluts, borruts, escrifats, cadun son fusilh. Davant, veniá lo cabretaire. E darrièr, los dos pus cranes òmes de la banda portavan un barron long sus l’espatla e sus aquel barron un lop pendolava, las quatre patas ligadas, lo cap sanguinós que rebalava per tèrra. Encara tot còp lo venián saufinar los mastins al colar de fèr…
« A ! lo lop… A ! lo lop… »
A cais dubèrt los jovents ornhèron. E puèi encara lo cabretaire tornèt jogar la borrèia dels lobatièrs :
A vist lo lop, la lèbre
E lo rainal dançar.
Fasiân lo torn de l’arbre
Sens poder s’atrapar…
E tot lo mond alara cantèt las vièlhas paraulas, fins als quites carbonièrs. Era lo darrièr lop del païs que se veniá de tuar. Dempuèi que lo velhavan los jovents ! E ara, segon l’usatge, lo trigossavan pels ostals : darrièira passejada dels lobatièrs…
Alara l’òme de Caramaus tustèt sus la barramenta :
« Braves amics… »
Levèron lo cap lo mond. Sabiàn totes que Jaurés parlava la lenga nòstra quand venia tocar las mans pels camps o quand anava beure un còp a l’aubèrga. Mas jamai degun l’aviá pas ausit parlar aital dins una reünion electorala. El, pr’aquô, perseguiâ :
« Braves amics, que m’agrada d’èsser aqui uèi sus aquel balet. Lo darrièr lop es mòrt. Finida la barbaria. Ara comença lo temps novèl. A ! se tornava aquel Balssanon que fugiguèt lo seu ostal, e mai lo seu filh qu’escriviá de libres, se reconeisserián pas dins lo mond de uèi. Ara l’òme pana lo liuç del tròn, desrevelha lo solelh d’un còp èra que dins lo carbon se dormis. De qué serà deman ? La bastirem, la ciutat de l’òme. Comença lo temps novèl. Braves amics… »
E Jaurés aital parlèt tot un brieu. Dorià e Francés dins la cort s’èran mesclats al mond. Los lobatièrs pel colar retenián los cans.
…..
Jaurés saludèt un darrièr còp. La cabreta joguèt l’lnternacionala per començar e puèi, tornar, la borrèia dels lobatièrs. Jaurés se n’anèt, lo mond sortiguèron.
Cal legir Bodon! / Lire Joan Bodon!!! Per crompar de libres en occitan, ideco